วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอ

โรคโปลิโอ หรือ ไข้ไขสันหลังอักเสบ เกิดจากการติดเชื้อไวรัสโปลิโอ ทำให้เกิดอาการอัมพาตของกล้ามเนื้อแขนขา และในบางรายอาจเกิดการหายใจและหัวใจล้มเหลว ทำให้เสียชีวิตได้ โรคโปลิโอสามารถติดต่อโดยการรับเชื้อเข้าสู่ร่างกายทางปาก เชื้อจะเพิ่มจำนวนขึ้นในลำคอ ลำไส้ และผ่านเข้าสู่ระบบประสาท ทำให้มีการอักเสบของไขสันหลัง ส่วนที่ควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อแขนขา เพียงร้อยละ 1-2 ของผู้ติดเชื้อเท่านั้นที่จะเกิดอาการอัมพาต ซึ่งโรคโปลิโอพบได้บ่อยในเด็กที่อายุน้อยกว่า 5 ปี เนื่องจากผู้ติดเชื้อไม่ว่าจะมีอาการหรือไม่ สามารถขับเชื้อออกจากทางเดินอาหารได้เป็นเวลานานหลายสัปดาห์ จึงทำให้เกิดการระบาดที่ง่ายและรวดเร็ว สามารถป้องกันโรคนี้ได้ด้วย วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอ

วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอ คืออะไร

วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบันมี 2 ชนิด คือ วัคซีนโปลิโอชนิดหยอด(OPV)และวัคซีนโปลิโอชนิดฉีด (IPV) โดยวัคซีนโปลิโอชนิดฉีดจะถูกนำมารวมอยู่ในวัคซีนรวม 5 โรค และวัคซีนรวม 6 โรค คอตีบ ไอกรน บาดทะยัก โปลิโอ ฮิบ และ ตับอักเสบบี เพื่อความสะดวกและประสิทธิภาพที่ดี มาดูวัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอแต่ละชนิดกันเลยค่ะ

1.วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอชนิดหยอด(OPV)

วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอชนิดหยอดเป็นวัคซีนเชื้อเป็น เตรียมจากไวรัสโปลิโอที่มีชีวิตนำมาทำให้อ่อนฤทธิ์ลง แต่ยังสามารถกระตุ้นให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นได้ ใช้โดยการหยอดใส่ปาก ซึ่งเป็นการเลียนแบบการติดเชื้อตามธรรมชาติ ทำให้ร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันเฉพาะที่บริเวณเยื่อบุลำคอและลำไส้อย่างรวดเร็วและอยู่ได้นาน วัคซีนชนิดนี้เป็นประโยชน์อย่างยิ่งในการช่วยป้องกันการติดเชื้อและยับยั้งการระบาดของโรค

วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอชนิดหยอดเป็นวัคซีนพื้นฐานสำหรับเด็กไทย แนะนำใช้ในเด็กทุกคนเมื่ออายุ 2, 4, 6, 18 เดือน และ 4-6 ปี

2.วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอชนิดฉีด(IPV) 

วัคซีนโปลิโอชนิดฉีดอยู่ในรูปของวัคซีนรวม โดยรวมอยู่กับวัคซีนคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน วัคซีนฮิบ และวัคซีนตับอักเสบบี รวมเป็น 4, 5 หรือ 6 ชนิดในเข็มเดียวกัน สามารถใช้ทดแทนวัคซีนโปลิโอชนิดหยอดได้ วัคซีนนี้มีข้อบ่งใช้ในเด็กที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่องหรือมีสมาชิกในครอบครัวเป็นโรคดังกล่าว

วัคซีนโปลิโอทั้งสองชนิดมีประสิทธิภาพสูง สำหรับชนิดหยอดจะสร้างภูมิคุ้มกันทั้งในกระแสเลือดและภูมิคุ้มกันที่เยื่อบุลำไส้ อันเป็นภูมิคุ้มกันเฉพาะที่ซึ่งจะช่วยป้องกันการติดเชื้อในลำไส้ไม่ให้รุกล้ำเข้าสู่ร่างกาย และขัดขวางเชื้อโปลิโอที่มีอยู่ตามธรรมชาติที่อาจรับเข้ามาโดยไม่ก่อให้เกิดโรค ส่วนภูมิคุ้มกันในกระแสเลือดจะสกัดกั้นไม่ให้ไวรัสที่ผ่านเข้าสู่กระแสเลือดเข้าสู่ระบบประสาท สำหรับวัคซีนชนิดฉีดมีประสิทธิภาพสูงในการสร้างภูมิคุ้มกันในกระแสเลือด แต่สร้างภูมิคุ้มกันเฉพาะที่ได้น้อย และสามารถลดอาการอัมพาตซึ่งเป็นผลข้างเคียงของวัคซีนชนิดหยอด

ใครบ้างที่ต้องรับวัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอ

1. นักท่องเที่ยวไปที่ที่มีการระบาดของโรค
2. เจ้าหน้าที่ห้องปฏิบัติการ
3. ผู้ที่ไม่เคยได้รับวัคซีนซึ่งบุตรได้รับ OPV
4. เจ้าหน้าที่ที่ดูแลผู้ป่วยโรคโปลิโอ

วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอ มีผลข้างเคียงอย่างไร

หลังจากได้รับวัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอทั้ง 2 รูปแบบ เช่น เด็กอาจร้องงอแง ไม่สบายตัว มีไข้ที่อุณหภูมิสูงมากกว่า 39 องศาเซลเซียส เบื่ออาหาร ท้องเสีย อาเจียน ส่วนหากได้รับวัคซีนในรูปแบบฉีดเข้ากล้ามเนื้อ อาจพบอาการเพิ่มเติม ณ บริเวณที่ฉีดวัคซีนฯ เช่น เกิดอาการบวม แดง เจ็บ บริเวณที่ฉีด อาจมีอาการเจ็บปวดเฉพาะที่เล็กน้อยไม่มีปฏิกิริยารุนแรงต่อร่างกาย  อาการสามารถทุเลาเองได้ อาการข้างเคียงส่วนใหญ่มักเกิดจากวัคซีนป้องกันโรคคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน ที่ฉีดร่วมกันค่ะ

ใครบ้างที่ไม่สามารถรับวัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอ

1. ผู้ป่วยมีประวัติแพ้ยาปฏิชีวนะ
2. ผู้ที่มีภาวะภูมิคุ้มกันร่างกายบกพร่อง
3. คนที่เคยแพ้วัคซีนนี้มาก่อน 
4. ไม่แนะนำให้ใช้วัคซีนป้องกันไวรัสโปลิโอในหญิงตั้งครรภ์ และในหญิงให้นมบุตร

ราคาวัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอ

วัคซีนโปลิโอชนิดหยอดมีราคาถูก ใช้สะดวก ราคาจะอยู่ที่ 30 บาท

วัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอชนิดฉีดเป็นวัคซีนเชื้อตาย ไม่ทำให้เกิดอาการอัมพาตหลังได้รับวัคซีน สามารถใช้ในเด็กที่มีภูมิคุ้มกันบกพร่อง แต่มีราคาสูงและสร้างภูมิคุ้มกันเฉพาะที่ในลำไส้ได้น้อยกว่าวัคซีนชนิดหยอด โดยราคาจะเริ่มต้นที่่ 590 บาท ซึ่งจะฉีดร่วมกับวัคซีนป้องกันโรคคอตีบ-บาดทะยัก-ไอกรน

เพื่อให้บรรลุผลในการป้องกันที่ดีและยั่งยืน เด็กควรได้รับการฉีดวัคซีนไอพีวีจำนวน 3 เข็มในช่วงปีแรกหลังคลอด (คือเริ่มตั้งแต่อายุได้ 2 เดือน 4 เดือน และ 6 เดือน) และฉีดวัคซีนกระตุ้นอีกเข็มเมื่ออายุ 18 เดือน ส่วนวัคซีนกระตุ้นอีกสองเข็มจะฉีดให้กับเด็กนักเรียนชั้นประถมศึกษาปีที่หนึ่งและปีที่หก เด็กที่ไม่ได้รับวัคซีนป้องกันโรคโปลิโอตามจำนวนที่แนะนำควรเข้ารับการฉีดวัคซีนไอพีวีให้เพียงพอเพื่อสร้างภูมิคุ้มกันให้สมบูรณ์ค่ะ คุณพ่อคุณแม่อย่าลืมพาลูกน้อยไปฉีดวัคซีนป้องกันเชื้อโปลิโอนะคะ..

บทความแนะนำสำหรับคุณแม่

1. วัคซีนในเด็กมีอะไรบ้าง

2. โรคโปลิโอ

3. วัคซีนเสริม

เรียบเรียงโดย : Mamaexpert Editorial Team

อ้างอิง

1. สมาคมกุมารแพทย์แห่งประเทศไทย.โอฬาร พรหมาลิขิต และคณะ.“วัคซีน….น่ารู้”.วัคซีนโปลิโอ หยอดหรือฉีดดีกว่ากัน;หน้า 27-30.กรุงเทพฯ.[ค้นเมื่อวันที่ 6 ธันวาคม 2560]